ރިކޯޑް ކުރެވިފައި

ޢާއްމުގޮތެއްގައި އެކްސްޓޯޝަނުގެ ސަބަބުން އެންމެ ބޮޑަށް އަސަރުކުރާ އެއް ފަރާތަކީ ޢާއިލާތަކުގައި ތިބޭ ކުޑަކުދިންނާއި އުމުރުން ދުވަސްވީ މީހުންގެ ކަންކަން ބަލަހައްޓާ ބެލެނިވެރިންނެވެ. މިފަދަ މީހުންނަކީ އެމީހުން ބަލަންޖެހޭ ފަރާތްތައް ގޮވައިގެން ސްކޫލުތަކަށާއި ހޮސްޕިޓަލް ފަދަ ޚިދުމަތްދޭ ތަންތަނަށް ދާ މީހުންނަށް ވުމުން ޤާނޫނާ ޚިލާފަށް ފައިސާ އަތުލާ ފަރާތްތަކާ އެންމެ ގިނައިން ދިމާވަނީ މިމީހުންނާއެވެ. އެހެންނަމަވެސް އެކްސްޓޯޝަނަކީ ހަމައެކަނި ފައިސާއިން ދިމާވާކަމެއް ނޫނެވެ.

ބައެއް އަންހެނުންނަށް – އަދި ބައެއް ފިރިހެނުންނަށްވެސް – އަސާސީ ވަސީލަތްތައް ލިބިގަތުމުގައި ޖިންސީ ފުރައްސާރާއާ ކުރިމަތިލާންޖެހެއެވެ. އަދި ބައެއް ޖިންސީ ހުށަހެޅުންތަކަށް އާނއެކޭ ބުނަންޖެހެއެވެ. ޢާއްމުގޮތެއްގައި މިބާވަތުގެ ކޮރަޕްޝަނަކީ ރިޕޯޓުނުކުރެވިދާ ކަންކަމެވެ. އަބުރު ރައްކާތެރިކުރުމަށާއި، މަޤާމުން ވަކިކުރުމުގެ ބިރަށްޓަކައި ވަރަށް ގިނަ ފަރާތްތަކުން އެމީހުންނަށް ދިމާވާ މިފަދަ ހާދިސާތައް އެހެންމީހުންނާ ޙިއްސާނުކޮށް ސިއްރުކުރެވެ. އެހެންނަމަވެސް އެންމެންނަކީ މިފަދަ މީހުންނެއް ނޫނެވެ. އުތުރު ލުބްނާނުގައި ދިރިއުޅޭ ހޮޑާ ސަންކާރީ، ޓްރާންސްޕޭރެންސީ އިންޓަނޭޝަނަލް (ޓީއައި)ގެ ޤާނޫނީ ލަފާދޭ މަރުކަޒަށް ގުޅީ 2014 ވަނަ އަހަރުގައެވެ. ހޮޑާ ޓީއައި އާ ޙިއްސާކުރިގޮތުގައި އޭނާގެ ވަޒީފާގެ އެއްބަސްވުން އާ ކުރުމުގެ ތެރޭގައި އެ ސަރަޙައްދުގެ ގަވަރުނަރުވަނީ އޭނާއަށް އަނގަބަހުންނާއި ޖިސްމާނީ ގޮތުން ޖިންސީ ފުރައްސާރަކޮށްފައެވެ.

ލެބް ޓެކްނީޝަނެއްގެ ގޮތުގައި މަސައްކަތްކުރަމުން އައި ހޯޑާ ބުނިގޮތުގައި އެންމެ ފުރަތަމަ ފަހަރަށް ގަވަރުނަރުގެ ފަރާތުން އޭނާއަށް ތަކުރާރުކޮށް ޖިންސީ ފުރއްސާރައާ ކުރިމަތިލާން ޖެހުމުން އޭނާ އެވަގުތު އެތަނުން ދިޔައީއެވެ. ދެން އޭނާ މަސައްކަތްކުރީ ވަޒީފާ އާކުރަން އެހެން އޮފިޝަލެއްގެ ސޮއި ހޯދާށެވެ. ނަމަވެސް އެއެންމެންވެސް އޭނާއަށް އިރުޝާދުދިނީ އެގަވަރުނަރުގެ އޮފީހަށް ދިޔުމަށެވެ. އެހެން ގޮތެއް ނެތިގެން އޭނާ އަނެއްކާވެސް ގަވަރުނަރުގެ އޮފީހަށް ދިޔައީއެވެ. ނަމަވެސް ކުރީ ފަހަރާ ޚިލާފަށް މިފަހަރު އޭނާ ދިޔައީ އޭނާގެ ފޯނުން މިބައްދަލުވުން ރިކޯޑުކުރަން ތައްޔާރުވެގެންނެވެ. އަދި 20 މިނެޓަށް ވުރެ ގިނައިރުގެ މިބައްދަލުވުން އޭނާގެ ފޯނަށް ރިކޯޑުކުރިއެވެ.

މި ރިކޯޑިންގ ގައި ދެކެވުނު ވާހަކައިގެ ތެރެއިން ހޯޑާ ގަވަރުނަރު ކައިރިން އޭނާގެ ވަޒީފާ އާ ނުކުރެވި އޮތް ސަބަބާމެދު ސުވާލުކުރެއެވެ. ޖަވާބުގައި އޭނާ ބުނަނީ ” އަހަރެން ކައިރިއަށް އަންނަން އެދުމުން ހޯޑާ އެކަމަށް އިޖާބައެއް ނުދެމެއްނު. އަހަންނަކީ އަބަދުވެސް އެންމެ ފަސޭހަ ގޮތް އިޚްތިޔާރު ކުރާ މީހެއް” އެވެ.

ދެމަސް ދުވަސް ވަންދެން ހޯޑާ މިވީޑިއޯ އެއްވެސް މީހަކަށް ނުދައްކައެވެ. އެހެން ނަމަވެސް އޭގެ ފަހުން އޭނާ ޓީއައިގެ ޤާނޫނީ ލަފާދޭ މަރުކަޒަށް ގުޅިއެވެ. އޭނާއަށް ދިމާވި ހާދިސާ ހިއްސާކޮށްފިނަމަ އޭނާގެ ވަޒީފާ ގެއްލިދާނެކަމަށް ބިރުގަންނަ ކަމަށް އޭނާ ބުންޏެވެ.

ގަވަރުނަރުގެ މިޢަމަލާ ގުޅިގެން ރަސްމީ ޝަކުވާއެއް ހުށަހެޅުމަށް ޓީއައި އިން އޭނާއަށް އެހީތެރިވެދިނެވެ. މިއާއެކު އޭނާއަށް ދިމާވި ކަންތަކާމެދު އިތުރު ފިޔަވަޅެއް އަޅަން އޭނާ ނިންމިއެވެ. އެގޮތުން ކޮރްޕަޝަނާ ގުޅޭ މަޝްހޫރު ޓީވީ ޕްރޮގްރާމެއްގެ ހޯސްޓްއާ ގުޅިގެން އޮންލައިންކޮށް އެވީޑިއޯ ޝާޢިއުކުރިއެވެ. މީގެ ސަބަބުން މިވާހަކަ ޤައުމީ ނޫހުގައި ޝާޢިއުކުރިއެވެ. މާގިނަ ދުވަސްތަކެއް ނުވެ އެގަވަރުނަރު އިސްތިއުފާދިނެވެ.

“މިވާހަކަ މިހާ އަވަހަށް ފެތުރިގެން މިދިޔައީ، އޮފިޝަލުން އެމީހުންގެ ބާރުގެ ބޭނުންކޮށްގެން ޢާންމުންގެ މައްޗަށް ބާރުފޯރުވުމަކީ ވަރަށް ޢާންމު ކަމަށްވާތީ” ޓީއައިގެ ލުބްނާން ގޮފީގައި މަސައްކަތްކުރާ ރޭޗެލް ބުންޏެވެ.

އެހެންނަމަވެސް މިއީ ހޯޑާގެ ވާހަކައިގެ ނިމުމެއްނޫނެވެ. ގަވަރުނަރު އިސްތިއުފާ ދިންނަމަވެސް، އޭނާގެ ބޮލުގައި އެޅުވިފައިވާ ތުހުމަތުތަކަށް އޭނާ އިންކާރުކުރިއެވެ. އަދި ހޯޑާއާ ދެކޮޅަށް އަބުރާބެހުމުގެ މައްސަލައެއް ހުށަހެޅިއެވެ. ރޭޗެލް ބުނާ ގޮތުގައި މިއީ ލެބަނަންގެ މީހުންނަށް އާކަމެއްނޫނެވެ.

“މިހާދިސާއިން ހާމަކޮށްދެނީ މިޤައުމުގައި ހިނގާ ވަރަށް ބޮޑު މައްސަލައެއް. އެއީ މީހުންނަށް ދިމާވާ ކޮރަޕްޝަނުގެ މިފަދަ މައްސަލަތައް ހާމަކުރުމުން އެމީހުންގެ ބޮލުގައި އަބުރާބެހުމުގެ ތުހުމަތު އެޅި ބޮޑެތި އަދަދުތަކުން ޖޫރިމަނާވެ، އަދި ގިނަ ބަޔަކަށް އެމީހުންގެ ވަޒީފާތައް ގެއްލޭ. އަދި މިފަދަ ކަންކަން ޢާންމުންނާ ހަމައަށް ގެންނަ މީހުންނަށް އަނިޔާކުރުންފަދަ ކަންކަންވެސް ހިނގާ. މިގޮތުން ފާހަގަކުރެވޭ އެއް ހާދިސާއަކީ ނޮވެމްބަރު 2013 ގައި ޓީވީ ސްޓޭޝަނެއްގެ މުވައްޒަފުންނަށް ދިމާވި ހާދިސާ. ޝައްކެއްނެތް. ވެރިން، ކޮރަޕްޝަނުގެ ޢަމަލުތަކާއި ޖިންސީ ފުރައްސާރަކުރުން ހުއްޓުވަން ބޭނުންނަމަ، ކުރަންޖެހޭ އެންމެ މުހިންމު އެއްކަމަކީ މިފަދަ ކަންކަމުގެ ޝިކާރައަކަށްވެފައިވާ މީހުންނަށް އަޑުއުފުލުމުގެ ފުރުސަތުދީ ރައްކާތެރިކަން ދިނުން.” ރޭޗެލް ހިއްސާކުރިއެވެ.


ދެކޮޅަށް ތެދުވުން

“ފްރޯއިލަން ޓަރސިއޯސް” އަކީ ހޮންޑިއުރާސްގެ އެކަހެރި ސަރަހައްދެއްގައި ފޮރުވިފައި ހުރި ކުޑަކުޑަ މަދުރަސާއެކެވެ. އެއީ އެސަރަހައްދުގައި ހުރި ހަމައެކަނި ފަށާ ތަޢުލީމުދޭ މަދުރަސާއެވެ. އެތަން އޮންނަނީ އަބަދުމެ ތޮއްޖެހި ހަލަބޮލިވެފައެވެ. މަދުރަސާގެ ދަރިވަރުން ކުލަކުލައިގެ ގޮނޑިތަކުގައި އިށީނދެ ތިބެ އެކުދިންނާ ހަވާލުކުރެވިފައިވާ ތަމްރީނުތައް ހަދަމުން ދިޔައިރު އެއްކުއްޖަކު އަނެއް ކުއްޖަކަށް ވާހަކަދެއްކުމުގައި މަޝްޣޫލުވަމުންދިޔައެވެ.

އޭގެ ދުވަސްތަކެއް ކުރިން އެމަދުރަސާގެ ދޮރުތަކާއި ކުޑަދޮރުތައް ތަޅުލައި މުޅިތަން އެއްކޮށް ހަމަހިމޭންވެފައި އޮތްކަން ޤަބޫލުކުރުންވާނީ ދަތިކަމަކަށެވެ. ހޮންޑިއުރާސްގެ ސަރުކާރުގެ ތަޢުލީމީ ނިޒާމުގެ ކަންތައްތައް ހިނގަމުންދާ ގޮތް އެނގޭ ފަރާތްތަކަށް މިމަދުރަސާ ބަންދުކުރަންޖެހުނު ސަބަބުވާނީ ހައިރާންވާންޖެހޭ ސަބަބަކަށް ނޫނެވެ. މަދުރަސާ ބަންދުކުރަން ޖެހުނީ އެތާނގައި ކިޔަވައިދޭނެ މުދައްރިސަކު ނެތުމުންނެވެ. އޭގެ ކުރީގައި އެމަދުރަސާގައި ކިޔަވައިދޭން ހުރީ އެންމެ މުދައްރިސެކެވެ. ނަމަވެސް ބެލެވެނިވެރިން ބުނާ ގޮތުގައި މުނިސިޕަލިޓީގެ ތަޢުލީމާ ބެހޭ ޑިރެކްޓަރު ވަނީ މުދައްރިސު އެހެން މަޤާމަކަށް ބަދަލުކޮށްފައެވެ. ބުނެވޭގޮތުގައި އެޑިރެކްޓަރު އޭނާގެ މަޤާމުގެ ނުފޫޒު ބޭނުންކޮށްގެން އަމިއްލަ ނާޖާއިޒު ފައިދާ ހޯދުމަށް އިތުރު އިދާރީ މަސައްކަތްތައް ކުރުމަށް ވަގުތު ހޯދުމަށް އަސްލު އޭނާ ނަގައިދޭންޖެހޭ ބައެއް ގަޑިތައް ނެގުމަށް އެމުދައްރިސް ހަމަޖެއްސީއެވެ. ނަތީޖާއެއްގެ ގޮތުން 60 އަށްވުރެ ގިނަ ދަރިވަރުންނަށް ބޭނުންވާ ތަޢުލީމުގެ ފުރުޞަތުން އެކުދިންނަށް މަހުރޫމުވީއެވެ.

ހޮންޑިއުރާސްއަކީ އެސަރަހައްދުގެ ޤައުމުތަކުގެ ތެރެއިން ތަޢުލީމުގެ ފެންވަރު އެންމެ ދަށް އެއް ޤައުމަށްވީތީ އެޤައުމުގައި މިއީ ކުޑަކުދިންނަށް އާންމުކޮށް ދިމާވާ ޙާލަތެކެވެ. “ރަސްމީ ސިފައެއްގައި ހޮންޑިއުރާސްގެ މަދުރަސާތަކަށް މުވައްޒަފުންވަނީ ހަމަޖައްސާފައި.. އެހެންނަމަވެސް އަސްލު ކަންހިނގާ ގޮތަށް ބަލާލާއިރު ކޮންމެ ވަގުތެއްގައި ބެލިނަމަވެސް ހަތަރު ބައި ކުޅަ އެއްބައި މުވައްޒަފުން އެމީހުން ވަޒީފާއަދާކުރަން ހަމަޖެހިފައިވާ ތަނުގައި ނުތިބޭ”. ހޮންޑިއުރާސްގައި ހުންނަ ޓްރާންސްޕޭރެންސީ އިންޓަނޭޝަނަލް (ޓީއައި) ގެ ޤާނޫނީ ލަފާދޭ މަރުކަޒުގެ ޑިރެކްޓަރ ލޫޑިމް އަޔާލާ ބުންޏެވެ.

އެހެންނަމަވެސް ފްރޯއިލަން ޓަރސިއޯސްގައި ކިޔަވާ ދަރިވަރުންގެ ބެލެނިވެރިން މިޙާލަތު ޤަބޫލުކުރާކަށް ބޭނުމެއްނުވެއެވެ. އަދި އެމީހުން އެއްވެ ރަށުގެ ތަޢުލީމާ ބެހޭ އިދާރާއަށް ގުޅައި ޖަވާބަކަށް އެދުނެވެ. އަދި އެފަރާތުން އެއްވެސް ޖަވާބެއް ނުލިބުމުން އެމީހުން ސިދާ ޑިރެކްޓަރަށް ޕެޓިޝަނެއް ހުށަހެޅިއެވެ. މީގެ ޖަވާބުގައި އޭނާއާ ދެކޮޅަށް މައްސަލަ ހުށަހެޅުމަށް އޭނާ އެމީހުންނަށް ގޮންޖެހިއެވެ. އޭނާގެ މިޢަމަލުން އެމީހުން ބިރުގަންނާނެކަމަށް އޭނާ ހީކުރިނަމަވެސް އެކަންވީ އެހެނެއް ނޫނެވެ. ޖަވާބު ހޯދުމަށް ނިންމައި އެމީހުން ދެން ގުޅީ ޓީއައިގެ ކޮރަޕްޝަނުގެ ޢަމަލުތަކުގެ ޝިކާރައަކަށްވާ މީހުންނާއި ކޮރަޕްޝަނުގެ ޢަމަލުތަކާ ކުރިމަތިލާންޖެހޭ މީހުންނަށް ޤާނޫނީ ލަފާދޭ މަރުކަޒަށެވެ. އޭގެ ކުރީއަހަރުގައި ހުޅުވި މިމަރުކަޒަކީ ހޮންޑިއުރާސްގައި ހުޅުވި މިފަދަ ފުރަތަމަ މަރުކަޒެވެ. އަދި އެމަރުކަޒުގެ ފުރަތަމަ އަހަރުގައި އެމީހުންނަށް ހުށަހެޅުނު މައްސަލަތަކުގެ 80 އިންސައްތައަކީ ތަޢުލީމީ ދާއިރާގައި ހިނގާ ކޮރަޕްޝަނާގުޅޭ މައްސަލަތަކެވެ.

ޓީއައި އިން އެބެލެނިވެރިންނާ ގުޅިގެން މިމައްސަލަ ހުށަހެޅުމުގެ މަސައްކަތްތައް ފެށިއެވެ. މިގޮތުން ރަށުގެ ތަޢުލީމާބެހޭ އޮފީހަށް ގުޅައި ޖަވާބެއް ނުލިބުމުން އެމައްސަލަ ތަހުޤީޤުކުރުމަށް އެދި އެމީހުން ދެންގުޅީ ތަޢުލީމާބެހޭ ޤައުމީ ޑިޕާޓްމެންޓަށެވެ. އޭގެ ފަހުން ގިނަ ދުވަސްތަކެއް ނުވެ އަވަށު އޮފީހުން އެމުދައްރިސް އަނބުރާ އެސްކޫލަށް ބަދަލުވުމަށް އެންގިއެވެ. އަދި ސްކޫލު ދޫކޮށް ނުދިއުމަށް މުދައްރިސަށް އިންޒާރުދިނެވެ. އަދި އޭގެ ހަފްތާއެއް ފަހުން ސްކޫލް އަލުން ހުޅުވައި ދަރިވަރުންގެ ކިޔެވުން ފެށިއެވެ. “މިމައްސަލަ ހުށަހެޅުމުގައި ބެލެނިވެރިން ކުރި މަސައްކަތް ފާހަގަކުރުން ވަރަށް މުހިންމު. މިއީ ވަރަށް އެކަހެރިކޮށް އޮންނަ ސަރަހައްދެއް. މިތާނގައި މިކަހަލަ މައްސަލަތައް ފާހަގަނުވެ ދިއުން ގާތް. އެހެންނަމަވެސް ބެލެނިވެރިން ތިބީ އެމީހުންގެ ދަރިންނަށް ތަޢުލީމު ހޯދައިދިނުމަށް އަތުކުރި އޮޅާލައިގެން”. ލޫޑިމް ކިޔައިދިނެވެ.

ޓީއައިއިން ގެންދަނީ އެހެނިހެން ޖަމްޢިއްޔާތަކާ ގުޅިގެން މިކަމުން މިސާލުނަގައިގެން ބެލެނިވެރިން ބާރުވެރިކުރުމުގެ މަސައްކަތް ކުރަމުންނެވެ. އަދި ޓީއައި އިންވަނީ ޚާއްސަ އޮންލައިން ޑާޓާބޭސް އެއް ތަޢާރަފްކޮށް ބެލެނިވެރިންނަށް އެމީހުންގެ ކުދިންގެ މަދުރަސާތަކަށް ހަމަޖައްސާފައިވަނީ ކޮންކޮން މުދައްރިސުންކަމާއި އެމީހުން މަދުރަސާގައި ތިބޭނީ ކިހާ އިރަކަށް ކަން އެނގޭނެ ގޮތް ހަދާފައެވެ. މިކަމުގެ ސަބަބުން މުދައްރިސަކު ހާޒިރުނުވާ ޙާލަތްތަކުގައި އެކަން ރިޕޯޓުކުރުމަށް ފަސޭހަވެގެންދާނެއެވެ. އަދި އެފަރާތްތަކުން ގެންދަނީ އާންމުންނަށް ސޯޝަލް އޮޑިޓިންގ އިންނާއި މަޢުލޫމާތު ހޯދާ ލިބިގަތުމުގެ ޙައްޤުގެ ޤާނޫނާ ގުޅޭގޮތުން ތަމްރީނުތައް ރާވައި ކަމާބެހޭ އިދާރާތައް ޒިއްމާދާރުކުރުމަށް އިތުރު ގޮތްތަކެއް އެމީހުންނަށް ހޯދައިދެމުންނެވެ. އަދި މިކަންކަމުންވެސް ފަރުނުޖެހޭ ތަންތާނގައި ޓީއައިގެ ޤާނޫނީ ލަފާދޭ މަރުކަޒުތަކުން ގެންދަނީ ކޮރަޕްޝަނުގެ މިފަދަ ޢަމަލުތަކާ ދެކޮޅަށް ތެދުވަން ބޭނުންވާ އެއްބާރުލުން ބެލެނިވެރިންނަށް ދީ، ދަރިވަރުންނަށް އެކުދިންނަށް ބޭނުންވާ ތަޢުލީމު ހޯދައިދިނުމުގައި ޙަރަކާތްތެރިވަމުންނެވެ.

 

ނޯޓު: މި ލިޔުމަކީ ޓްރާންސްޕޭރަންސީ އިންޓަރނޭޝަނަލް އިން އެ ޖަމާޢަތުގެ ވެބްސައިޓުގައި ޝާއިޢުކޮށްފައިވާ، “ޓްރޫ ސްޓޯރީސް” ގެ ތެރެއިން ނަގާފައިވާ “ފައިޓިންގ ބެކް” މި ލިޔުމުގެ ދިވެހި ތަރުޖަމާއެކެވެ. މި ލިޔުން ޢިލްމީ، އަދި ކިޔަވައިދިނުމާއި އަދަބީ ބޭނުންތަކަށް، ދޭންޖެހޭ “ކްރެޑިޓް” ދީގެން ބޭނުންކުރުމަކީ އަދި ޝާއިޢުކުރުމަކީ ތަރުހީބުދެވިފައިވާ ކަމެކެވެ.


އެންއައިޕީ ތަންފީޒު ކުރުމާ ބެހޭގޮތުން އެލްޖީއޭއާ މަޝްވަރާ ކޮށްފި

އެންޓި-ކޮރަޕްޝަން ކޮމިޝަން (އޭސީސީ) އިން ލޯކަލް ގަވަރމަންޓް އޮތޯރިޓީއާ ބައްދަލުކޮށްފިއެވެ. 9 ފެބުރުވަރީ 2017 ވަނަ ދުވަހު އޭސީސީގައި ބޭއްވުނު މި ބައްދަލުވުމަކީ އޭސީސީން އިސްނަގައިގެން ދައުލަތުގެ އިދާރާތަކާ ގުޅިގެން ޤައުމީ ފެންވަރުގައި ނަޒާހަތްތެރިކަން ކުރިއެރުވުމަށްޓަކައި އެކުލަވާލާފައިވާ، ނޭޝަނަލް އިންޓެގްރިޓީ ޕްލޭން (އެންއައިޕީ) އަތޮޅުތަކުގައި ތަންފީޒު ކުރުމުގެ ގޮތުން ހަރަކާތްތައް ރާވާނެ ގޮތަކާބެހޭގޮތުން މަޝްވަރާކުރުމަށް ބޭއްވުނު ބައްދަލުވުމެކެވެ.  މިބައްދަލުވުމުގައި ލޯކަލް ގަވަރމަންޓް އޮތޯރިޓީގެ އިސް ބައެއް ފަރާތްތަކާއި އޭސީސީގެ ކަމާބެހޭ ފަންނީ މުވައްޒަފުން ބައިވެރިވެވަޑައިގެންނެވިއެވެ.

މިބައްދަލުވުމުގައި އެންއައިޕީގެ ދަށުން 2017 ވަނަ އަހަރު ހިންގުމަށް ނިންމާފައިވާ ޙަރަކާތްތަކުގެ މަޢުލޫމާތު އެލްޖީއޭއާ ޙިއްޞާކުރެވުނެވެ. އަދި މި ޙަރަކާތްތައް އަތޮޅު ކައުންސިލްތަކާއި ރަށު ކައުންސިލްތަކުގައި ހިންގާނެ ގޮތްތަކާއި އެކަންތައްތައް މޮނިޓަރކޮށް ބަލާނެ ގޮތްތަކާމެދު މަޝްވަރާކުރެވުނެވެ. އަދި ކުރިއަށް އޮތް ލޯކަލް ކައުންސިލްތަކުގެ އިންތިޚާބަށްފަހު ކައުންސިލަރުންނަށް އެންއައިޕީއާބެހޭ މަޢުލޫމާތު ފޯރުކޮށްދިނުމާ ބެހޭގޮތުން ވެސް މަޝްވަރާކުރެވުނެވެ.


ތޭރިތަކުގެ ފަހަތުން ރިޝްވަތު

އެމީހުންގެ އިންތިޒާރު އެތައް އިރަކަށް ދެމިގެންދެއެވެ. ވަގުތު ކުރުކުރުމަށް ގަދަ އަވީގައި އެމީހުން ދެކޮޅަށް ހިނގައެވެ. ޒުވާން މަންމައިން އެމީހުންގެ ތުއްތު ކުދިން އަތުލަފިކޮށްގެން ކޮޅަށް ތިބި އިރު، އުމުރުން ދުވަސްވެ ވަރުބަލިވެފައިވާ އަންހެނުން އެތަނުގައި ހުރި ބައެއް ތަކެތި ގޮޑިކަމަށް ބަލައި އޭގައި އިށީނދެ ތިބެއެވެ. އެ އެންމެންގެ ނަޒަރުވެސް ހުއްޓެނީ އެއްދިމާލަކަށެވެ. އެތާނގައި ތިބޭ ގާޑުންނަށެވެ.

 

އެއީ ކޮންމެ ހޮނިހިރު ދުވަހަކުވެސް ވެނެޒުއެލާގެ ސްޓޭޓް ޖަލު ކުރިމަތިން ފެންނަ މަންޒަރެކެވެ. 1200 މީހުންގެ ޖާގަ އޮންނަ މިޖަލުގައި 4600 ގައިދީން އުޅެމުންދާއިރު އެތަނަށް ޖަމާވާ އަންހެނުން އަންނަނީ އެމީހުންގެ ފިރިންނާއި، ބޭބެއިންނާއި، ދަރިން އަދި އެމީހުންގެ ބައްޕައިންނަށް  އަންނައުނާއި، ގެއިން ކައްކައިގެން ގެންނަ ކާއެއްޗިއްސާއި އަދި ބާ ޓީވީއާއި ރޭޑިއޯ ފަދަ ތަކެތި ހިފައިގެންނެވެ. އެމީހުން އެތަނަށް އައުމުން ކޮންމެ މީހެއްގެ އަތުގައިވެސް ވަކި ނަންބަރެއްގެ ތަތްގަނޑު ޖަހައެވެ. މެންދުރާ ގާތްވާއިރު އެތަނަށް އެއްވާ މީހުންގެ އަދަދު ހާހަކަށް ވުރެ ގިނަވެ ޖަލުގެ ވަށައިގެން ކިޔު ޖެހެއެވެ. އަދި ރޭގަނޑުވާން ގާތްވެ ދުނިޔެ މަތި އަނދިރިވުމުން އެމީހުން އެނބުރިދެއެވެ. ގިނަ މީހުން އެނބުރިދަނީ ހުސް ތަށިތަކާއި ދެން އަންނަ ފަހަރަކުން ގެންނަންވީ ތަކެތީގެ ލިސްޓަކާ އެކީގައެވެ. އެހެންނަމަވެސް އަންނަ އެންމެނަށް ޒިޔާރަތްކުރާ މީހުންގެ ކޮޓަރިއާ ހަމައަކަށް ނުދެވެއެވެ.

“އެތަނަށް ވަނުމަށް އެތާނގެ ގާޑުން އަހަރުމެން އަތުން ފައިސާ ނަގާ. އެއީ ހަމަ އެކަން ހިނގާ ގޮތް. ކޮންމެ މީހަކު ދިޔަޔަސް މިކަން މިގޮތަށް ވާތަން ފެނިގެން ދާނެ.” އެއް ދުވަހުގެ ޙަރަކާތެއް ބޭއްވުމަށް ޖަލު ކައިރިއަށް އެއްވި އެންޓި-ކޮރަޕްޝަން އެކްޓިވިސްޓުންގެ ޓީމަކަށް، ފިރިމީހާއަށް ޒިޔާރަތްކުރަން އެތަނަށް ގޮސް ހުރި ޒުވާން އަންހެން ކުއްޖަކު އޭނާގެ ތަޖުރިބާ ކިޔައިދިނެވެ. ޓްރާންސްޕޭރެންސީ އިންޓަނޭޝަނަލް ވެނެޒުއޭލާ އިން އިސްނަގައިގެން އެހެނިހެން މަދަނީ ޖަމްޢިއްޔާތަކާ ގުޅިގެން ހިންގުނު މިޙަރަކާތަކީ ޖަލުގެ ގާޑުން، ޖަލަށް ޒިޔާރަތްކުރާ މީހުންގެ އަތުން ރިޝްވަތު ނަގައިގެން މީހުންނާއި ހަދިޔާ ޖަލަށް ވައްދާ ކަމުގެ ރިޕޯޓުތަކާ ގުޅިގެން ބޭއްވި ޙަރަކާތެކެވެ. މެގަފޯނުތަކާއި ލީފްލެޓް އަދި ޤާނޫނީ ލަފާދޭ ފޯމުތަކާއެކު އައި ދަރުމަވެރިން އެތަނަށް އެއްވެ ތިބީ އެތަނުގައި ކަން ހިނގާ ގޮތް ލިޔެ، ގައިދީންނަށް ޒިޔާރަތްކުރާ މީހުންނަށް އެމީހުންގެ ޙައްޤުތައް ވިސްނައިދީ އެމީހުންގެ ޙައްޤުތައް ހޯދައިދިނުމަށް މަސައްކަތްކުރުމަށެވެ.

މިޙަރަކާތުގެ ތެރެއިން އެމީހުންނަށް ފާހަގަކުރެވުނީ މަޤާމުގެ ނުފޫޒު ނާޖާއިޒު ގޮތުގައި ބޭނުންކުރެވެމުންދާކެމެވެ. އަދި ވަރަށް ގިނަ ފަހަރަށް، ޒިޔާރަތްކުރާ މީހުން ގާޑުން ރިޝްވަތު ދިނުމަށް އެދުމުން އެކަމަށް އިޖާބަދީފިނަމަ އެމީހުންގެ ޕާހުގައި ޓޭޕްކޮޅަކުން ފާހަގަކުރެއެވެ. މިފަދައިންދޭ ބައެއް ރިޝްވަތުގައި ހިމެނެނީ ނިސްބަތުން ކުޑަ އަދަދެކެވެ. މިސާލަކަށް ކިޔުގެ ކުރިޔަށް އަރަން 30 ވެނެޒުއޭލާ ބޮލިވާސް (5 އެމެރިކާ ޑޮލަރު) ދައްކަން ޖެހެއެވެ. އަދި ބައެއް ކަންކަމަށް ނަގާ ރިޝްވަތުގެ އަދަދުތަކަކީ ވަރަށް ބޮޑު އަދަދުތަކެކެވެ. މިސާލަކަށް، ގައިދީން، ޖަލުގެ ރައްކާތެރި އަދި ކޮންމެ ދުވަހަކު 3 އިރަށް ކާންލިބޭ ސަރަޙައްދަކަށް ބަދަލުވުމަށް އެދޭނަމަ ބަދަލުކޮށްދެނީ ޑައުން ޕޭމަންޓްގެ ގޮތުގައި 40000 ބޮލިވާސް އާއި އޭގެ އިތުރުންވެސް ކޮންމެ ހަފްތާއަކު 500 ބޮލިވާސް ނަގައިގެންނެވެ.

ކިޔުގައި މަޑުކޮށްގެން ހުރި ޒުވާން އަންހެން ކުއްޖަކު ބުނިގޮތުގައި އޭނާގެ ލޯބިވެރިޔާ ހުރި ގޮޅިން އޭނާ ބަދަލުކުރުމަށްޓަކައި ގާޑުން ވަނީ އެނާގެ ފަރާތުން ފައިސާއަށް އެދިފައެވެ. ބުނެވޭ ގޮތުގައި އެގޮޅީގައި އޭނާއާއެކު ދެން އުޅޭ 6 ގައިދީން ދަނީ ކޮންމެ ދުވަހަކުހެންމެ އޭނާއަށް ޖިންސީ ގޯނާ ކުރަމުންނެވެ.

ނަމަވެސް ހިތާމައަކީ މިފަދަ ކަންކަމަކީ އާންމުކޮށް ހިނގާ ކަންކަމަށް ވާތީއެވެ. “ޖަލުތަކަކީ ވަރަށް އެކަހެރިކޮށް ހުންނަ ތަންތަނަށް ވުމުން މިތަންތަން ވެފައިވަނީ ކޮރަޕްޝަނުގެ ޢަމަލުތަކަށް ހުޅުވިފައިވާ ދޮރުތަކަކަށް” ޓްރާންސްޕޭރެންސީ އިންޓަނޭޝަނަލް ވެނެޒުއެލާގެ އެގްޒެކެޓިވް ޑިރެކްޓަރ މާސިޑީޒް ޑި ފްރެއިޓަސް މަޢުލޫމާތު ދެމުން ބުންޏެވެ. “ވެނެޒުއޭލާގެ މީހުންނަކީ އެމީހުންގެ އާންމު ދިރިއުޅުމުގައި ރައްކާތެރިކަމުގެ މައްސަލަތަކާ ކުރިމަތިލާންޖެހޭ ބަޔަކަށްވުމުން ގައިދީންނަށް ދިމާވާ މިފަދަ މައްސަލަތަކާމެދު ކަންބޮޑުވުން ފާޅުކުރަނީ ވަރަށް މަދުން. އެހެންވެ، އަޅުގަނޑުމެން އިސްނަގައިގެން މިމަސައްކަތް މިފެށީ- އާންމުކޮށް ނުބަލާ ދޫކޮށްލާ މިފަދަ ގޯނާތަކުގެ ވާހަކަ އެންމެންނާ ހަމައަށް ގެނެސްދީ، އަނިޔާގެ ޝިކާރައަކަށްވާ ފަރާތްތަކަށް އެކަމާމެދު ވާހަކަދައްކަން އެހީތެރިވެދީ، މިކަމަށް ހެޔޮ ބަދަލެއް ގެނައުމަށް”

ދަރުމަވެރިން އެމީހުންގެ ޙަރަކާތް ނިންމާލާފައި ދިޔައީ ގިނަ އަދަދެއްގެ މައްސަލަތައް ލިޔެގެންނެވެ. އަދި އޭގެ ފަހުންވެސް  އެކިފަހަރު މަތިން އެތަނަށް ގޮސް އިތުރަށްވެސް ވަރަށް ގިނަ މައްސަލަތައް ރިކޯޑުކޮށްފައިވެއެވެ. އަދި އެމީހުން މިހާރު މަސައްކަތްކުރަމުންދަނީ މިހުރިހާ ކޭސްތައް ބަލައި މިކަމުގެ މައިގަނޑު މައްސަލައަށް ރިޢާޔަތްކޮށް އަޑުއުފުލުމަށެވެ. “ބައެއް މައްސަލަތައް ވަރަށް ސާފު. އެހެންނަމަވެސް ބުނެވޭގޮތުން ބައެއް މައްސަލަތަކަކީ ޖަލުގެ ޑިރެކްޓަރުންނާއި އެންމެ މަތީ ލެވެލްގެ މުވައްޒަފުން ހިމެނޭ މައްސަލަތަކެއް. މިފަދަ މައްސަލަތަކަކީ އުނދަގޫ އަދި ބޮޑެތި ތަހުޤީޤުތަކެއް ކުރަންޖެހޭ މައްސަލަތަކެއް”. ޑި ފްރެއިޓަސް ބުންޏެވެ. “އެންމެ މުހިންމުކަމަކީ އަޅުގަނޑުމެން މިކުރާ މަސައްކަތުގެ ސަބަބުން ކޮރަޕްޝަނުގެ ޝިކާރައަކަށްވެފައިވާ މީހުންނަށް އަޑުއުފުލުމަށް ފުރުޞަތު ލިބިގެން ދިޔުން”. އޭނާ ބުނާގޮތުގައި އަދިވެސް ވަރަށް ގިނަ މަސައްކަތްތަކެއް ކުރަންޖެހިފައިވީނަމަވެސް މިހާރުއްސުރެ ބަދަލުތައް ފެންނަމުން އެބަދެއެވެ. “އަހަރުމެން ކުރަމުންމިދާ ހޭލުންތެރިކުރުވުމުގެ މަސައްކަތުގެ ސަބަބުން އެއްބައިވަންތަކަމާއި އެއްބާރުލުން އިތުރުވެގެންދާނެ”. އަދި ކުރިއަށްވުރެން ގިނަ މީހުން މިހާރު އަންނަނީ އެމީހުންގެ ހަޔާތުގައި ދިމާވާ ކޮރަޕްޝަނުގެ ޢަމަލުތައް ކަމާބެހޭ އިދާރާތަކަށް އަންގައި އެމައްސަލަތައް ހުށަހަޅަމުންނެވެ.

 

ނޯޓު: މި ލިޔުމަކީ ޓްރާންސްޕޭރަންސީ އިންޓަރނޭޝަނަލް އިން އެ ޖަމާޢަތުގެ ވެބްސައިޓުގައި ޝާއިޢުކޮށްފައިވާ، “ޓްރޫ ސްޓޯރީސް” ގެ ތެރެއިން ނަގާފައިވާ “ބްރައިބަރީ ބިހައިންޑް ބަރސް” މި ލިޔުމުގެ ދިވެހި ތަރުޖަމާއެކެވެ. މި ލިޔުން ޢިލްމީ، އަދި ކިޔަވައިދިނުމާއި އަދަބީ ބޭނުންތަކަށް، ދޭންޖެހޭ “ކްރެޑިޓް” ދީގެން ބޭނުންކުރުމަކީ އަދި ޝާއިޢުކުރުމަކީ ތަރުހީބުދެވިފައިވާ ކަމެކެވެ.


ބޯހިޔާވަހިކަން ނެތިފައި

2009 ވަނަ އަހަރު ދެކުނު ބަންގްލަދޭޝްއަށް އެރި ވަރުގަދަ ނަގޫރޯޅި، އައިލާގެ ސަބަބުން ރަށްފުށުގެ ގިނަ ސަރަޙައްދުތައް ޗާޓުން ފޮހެވިގެންދިޔައެވެ. ބިޔަ ރާޅުތަކުގެ ސަބަބުން ދަނޑިފަނުން އަޅާފައިވާ ގެތައް ފެނުގެ އަޑިއަށް ޣަރަޤުވެގެން ދިޔައީއެވެ. ބޯ ވިއްސާރަ އަލިވިއިރު ގިނަ ބަޔަކު ތިބީ ވަންނާނެ ގެދޮރެއް ނެތިފައެވެ. ޚަދީޖާ ބޭގަމްއަކީ ވެސް ގެދޮރު ގެއްލުނު މީހުންގެ ތެރެއިން އެކަކެވެ.

ލިޔެކިޔުމަށް ބަލާއިރު ޚަދީޖާއަކީ ނަސީބު ގަދަ މީހުންގެ ތެރެއިން އެކަކެވެ. އެތައް ހާސް ބަޔަކަށް ދެއަހަރު ދުވަހަށްވުރެ ގިނަ ދުވަސްވަންދެން ސްކޫލުތަކާއި ހޮސްޕިޓަލް ތަކުގައި ބޯހިޔާވަހިކަން ހޯދަން މަޖުބޫރުވިއިރު، ސަރުކާރުން އަޅައިދޭ ނަގޫރޯޅިން ރައްކާތެރިވެވޭނެ ފަދަ 2003 ގެއިން ގެއެއް ލިބުމަށް ޚަދީޖާވަނީ ހޮވިފައެވެ. އެ ގެއަކީ މޫސުމާބެހޭ ޤައުމީ ފަންޑުން، ދަގަނޑާއި ސިމެންތި ބޭނުންކޮށްގެން ގިނަ ދުވަހަށް ދެމިހުންނާނެހެން ގެއެޅުމުގެ ގޮތުން، ކުރިއަށްގެންދާ ގެދޮރުވެރިކުރުމުގެ މަޝްރޫޢުގެ ދަށުން އަޅާ ގެއެކެވެ. އެހެންނަމަވެސް، ސަރުކާރަށްވަނީ ވައުދުވި ގޮތަށް މަޝްރޫޢު ފުއްދައި ނުދެވިފައެވެ.

“ގެއޭ! މިއީ ގެއެއްތަ؟” އިމާރާތްކުރަން ފަށައި ނުނިމި ހުރި ތަނަށް އިޝާރާތްކުރަމުން ޚަދީޖާ ބުންޏެވެ. ކޮންމެ ގެއަކަށް 1400 އެމެރިކާ ޑޮލަރުގެ މަގުން ފައިސާ ހަމަޖައްސާފައިވާއިރު އެންމެ ކުޑަ މިނުން ގޭގެ އޮނިގަނޑު ވެސް ނިންމާފައިނުވެއެވެ. ޚަދީޖާގެ އާ ގެއަކީ ތަޅުންގަނޑަކާއި ހަތަރު ތަނބުގެ އެހީގައި ހިއްލާފައިވާ ފުރާޅެކޭވެސް ބުނެވިދާނެއެވެ. އެގޭގައި ފެން ބޭނުންކުރެވޭނެ ނިޒާމެއް އަދި ފާޚާނާކުރެވޭނެ ގޮތެއްވެސް ނެތެވެ.

އެމަސައްކަތާ ހަވާލުވެފައިވާ އިދާރާއިން ބުނިގޮތުގައި އެގޮތަށް ކަންތައްކުރީ ގޭގެވެރިން ބޭނުންވާ ގޮތަކަށް ގެތަށް ނިންމުމުގެ ފުރުސަތު އެމީހުންނަށް ދިނުމަށްޓަކައެވެ. އެހެންނަމަވެސް ޔަތީމު މާމަ ދަރިއަކާއެކު ދިރިއުޅޭ ޚާދީޖާފަދަ މީހަކަށް މި ގޮތަކީ އެކަށީގެންނުވާ ބޭއިންސާފު ގޮތެކެވެ. އާމްދަނީއެއް ލިބޭނެ އެއްވެސް ކަހަލަ ގޮތެއް ނެތް އިރު އެންމެ ސިމެންތި ބަސްތާއެއް ގަނެވޭނެހާ ފައިސާވެސް އޭނާގެ އަތަކު ނެތެވެ.

އެހިސާބުގެ އާއްމުން ބުނި ގޮތުގައި ކަންކަން މިހެން ދިމާވީ ގެ އެޅުމުގެ މަސައްކަތް ސަބްކޮންޓްރެކްޓްކުރެވުނު ފަރާތުގެ ސަބަބުންނެވެ. ޢާއްމުން ދެކޭގޮތުގައި އެ ފަރާތަކީ ރަސްމީ ސިފައެއްގައި އެހެން ފަރާތަކަށް ޖަވާބުދާރީވާން ޖެހޭ ބައެއް ނޫނެވެ. އެމީހުން ބުނި ގޮތުގައި ސަރުކާރުން  މި ސަބްކޮންޓްރެކްޓަރުން ކުރާ މަސައްކަތްތައް ބަލައި މޮނިޓަރއެއް ނުކުރެއެވެ.

ޚަދީޖާގެ ވާހަކައަށް ފިލްމެއް ތައްޔާރުކުރުން ވެގެންދިޔައީ ބަންގްލަދޭޝްގެ ގިނަ ބައެއްގެ ސަމާލުކަން މިމައްސަލައަށް ލިބިގެން ދިޔަކަމަކަށެވެ. އެހެންނަމަވެސް ޚަދީޖާގެ މިވާހަކައަކީ ކާރިޘާގެ ސަބަބުން ހާލުގައި ޖެހުނު ސަރަޙައްދުތަކަށް ޓްރާންސްޕޭރެންސީ އިންޓަނޭޝަނަލުން ޒިޔާރަތްކުރުމުން އިވުނު މިފަދަ އެތަކެއް ވާހަކަތަކެއްގެ ތެރެއިން އެންމެ ވާހަކައެކެވެ. އަދި މިހުރިހާ ވާހަކަތަކަކުން ކުރަހައިދޭ މަންޒަރުން ފެނިގެންދަނީ މަޝްރޫޢުތައް އެކުލަވާލުމުގައި ޢާއްމުންގެ ބޭނުންތަކަށް ރިޢާޔަތް ނުކުރުމާއި މަޝްރޫޢުތަކަށް ސަރުކާރުން ކުރާ ޚަރަދުތައް މޮނިޓަރ ނުކުރުމުގެ ނަތީޖާއެވެ. ޚަދީޖާގެ ވާހަކައިން އެނގިގެންދާހެން މިފަދަ ކަންކަމަށް އަވަސް ހައްލު ބޭނުންވެއެވެ.

ނޯޓު: މި ލިޔުމަކީ ޓްރާންސްޕޭރަންސީ އިންޓަރނޭޝަނަލް އިން އެ ޖަމާޢަތުގެ ވެބްސައިޓުގައި ޝާއިޢުކޮށްފައިވާ، “ޓްރޫ ސްޓޯރީސް” ގެ ތެރެއިން ނަގާފައިވާ “ނޯ ޝެލްޓަރ” މި ލިޔުމުގެ ދިވެހި ތަރުޖަމާއެކެވެ. މި ލިޔުން ޢިލްމީ، އަދި ކިޔަވައިދިނުމާއި އަދަބީ ބޭނުންތަކަށް، ދޭންޖެހޭ “ކްރެޑިޓް” ދީގެން ބޭނުންކުރުމަކީ އަދި ޝާއިޢުކުރުމަކީ ތަރުހީބުދެވިފައިވާ ކަމެކެވެ.

https://www.transparency.org/news/story/no_shelter